4. Sınıf Fen ve Teknoloji Canlılar Dünyasını Gezelim, Tanıyalım Konusu Anlatımı ve Ders Özeti

4. Sınıf Fen ve Teknoloji Canlılar Dünyasını Gezelim, Tanıyalım Konusu Anlatımı ve Ders Özeti

 CANLI VE CANSIZ VARLIKLAR

Çevremizdeki varlıklar canlı ve cansız olmak üzere ikiye ayrılır.

Doğan, büyüyen, gelişen, hareket eden, solunum yapan, beslenen varlıklara canlı varlıklar denir. Çiçek, insan, ayı, bakteri, mantar, solucan, balık gibi varlıklar canlı varlıklardır.

Dışarıdan bir etki olmadan hareket etmeyen, doğmayan, büyümeyen, üremeyen varlıklar cansız varlıklardır. Hava, taş, masa, güneş, toprak, kitap gibi varlıklar cansız varlıklardır. 

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

 1. Beslenme

Tüm canlıların enerjiye ihtiyacı vardır. Enerji üretmek için canlıların beslenmesi gerekir.

Bitkiler kökleriyle topraktaki suyu, yapraklarıyla havadaki karbondioksiti alarak ve güneş ışığını da kullanarak kendi besinlerini kendileri yaparlar.

İnsanlar ve hayvanlar doğadaki hazır besinlerle beslenirler.

    2. Boşaltım

Tüm canlılar vücutlarında bulunan zararlı atıklardan kurtulmak için boşaltım yapar.

    3. Solunum

Canlıların aldıkları besinlerden enerji elde etmek için oksijen alıp karbondioksit vermelerine solunum denir.

Bitkiler gündüz karbondioksit alıp oksijen verir; geceleri ise tıpkı insanlar ve hayvanlar gibi oksijen alıp karbondioksit verirler.

4. Hareket

Canlıların yaşamlarını sürdürebilmek, besin bulabilmek, barınmak, avlanmak vb. için yer değiştirmesine hareket denir.

İnsanlar ve hayvanlar yer değiştirerek hareket ederken, bitkiler yer değiştirmeden hareket ederler.

5. Uyartı Alabilme ve Tepki Gösterebilme

Tüm canlılar çevrelerindeki olaylara tepki verir.

6. Üreme

Canlıların soylarını devam ettirmek için kendilerine benzer yeni canlılar dünyaya getirmelerine üreme denir. Canlıların üreyebilmesi için belli bir olgunluğa ulaşması gerekir.

7. Büyüme ve Gelişme

Tüm canlılar doğar, büyür, gelişir, yetişkin olur, yaşlanır ve ölür.

Bitki ve hayvanlar bütün canlılık özeliklerini taşırlar. Yapı ve organları farklı olduğu için bu özellikleri gerçekleştirme şekilleri farklıdır.

 

UYKU HALİNDEKİ CANLILAR

Bazı canlılar cansız gibi davranmalarına rağmen uygun şartlarda tekrar canlılık özelliği gösterirler. Bu canlılara uyku halindeki canlılar denir.

Meyve çekirdekleri, mercimek, nohut, fasulye, buğday gibi bitki tohumları uyku halindeki canlılardır. Tohumlar yıllar boyunca uyku halinde kalabilir. Fakat uygun şartlar sağlandığında tekrar canlılık özelliği gösterir, çimlenir ve yeni bitkileri oluşturur.

Yumurtalar da uyku halindedir. Tavuk kuluçkaya yattığında ya da kaplumbağa yumurtasını toprağa gömdüğünde uygun şartlar oluşur ve yeni bireyler meydana gelir.

MİKROSKOBİK CANLILAR

Çevremizde gözle görülemeyecek kadar küçük canlılar vardır. Bu canlıları ancak mikroskopla görebiliriz. Bu alet küçük canlıların görüntüsünü defalarca büyüterek görebilmemizi sağlar. Sadece mikroskopla görülebilen bu canlılara mikroskobik canlılar denir.

Mikroskobik canlılar hava, su ve toprak gibi doğal ortamlarda, insan ve hayvan vücutlarında, besinlerde yaşayabilirler. Nemli ve sıcak ortamlarda hızla çoğalırlar.

Mikroskobik canlıların bir kısmı yararlı bir kısmı ise zararlıdır.

Yararlı bakteriler; sütten yoğurt, peynir ya da yağ yapılmasını, hamurun mayalanmasını, üzümden sirke yapılmasını, turşunun mayalanmasını sağlıyor. Bağırsaklarda sindirime yardımcı oluyor. Ayrıca toprakta yaşayan bazı bakteriler bitki ve hayvan artıklarının çürümesini sağlıyor.

Zararlı bakteriler üst solunum yolu enfeksiyonları, verem, kolera, zatürre, tifo, tifüs, veba, idrar yolu iltihabı, tetanos, difteri gibi hastalıklara, ekmeğin küflenmesine neden oluyor. Dişlerin çürümesine sebep olan yine bu zararlı mikroskobik canlılar.

YAŞAM ALANLARI

Canlıların barındıkları, üreyip çoğaldıkları, geliştikleri ortama yaşam alanı denir.

Bir kayanın altı, bir yaprağın üzeri, buzullar, bir göl kenarı, ağaç kovuğu, toprağın altı, saksı, çöller, okyanuslar vb. yaşam alanlarına örnektir.

Canlılar yaşadıkları ortama uyum sağlarlar.

ÇEVRE KİRLİLİĞİ

Doğada bütün canlılar uyum içinde yaşarlar. Canlıların yaşadığı doğal çevre insanların bazı faaliyetleri sonucu kirlenir ve yok olur.

Çevre kirliliği hayvanlara, bitkilere, mikroskobik canlılara ve sonuçta insanlara zarar verir.

Çevre kirliliğine neden olan etmenler şunlardır:

·        Fazla deterjan kullanımı,

·        Pillerin bitince toprağa atılması,

·        Zararlı gaz içeren deodorantların kullanılması,

·        Tarım ilaçlarının bilinçsiz kullanılması,

·        Fabrika ve ev bacaları ile araba egzozlarından çıkan duman,

·        Sanayi kuruluşlarından aratılmadan akarsu ve göllere bırakılan sular,

·        Rastgele etrafa saçılan çöpler,

·        Doğalgaz yerine kömür kullanılması,

·        Geri dönüşüm malzemelerinin ayrıştırılmadan çöpe atılması,

·        Düzensiz kentleşme ve hızlı nüfus artışı.