Eksiltili cümle ne demektir, Eksiltili cümle örnekleri nelerdir?

Eksiltili cümle ya da kesik cümle, tam bir cümle kurulabilmesi için gereken ana unsurları içermeyen cümledir.

Yüklemi kullanılmadığı hâlde yargı bildirebilen cümledir. Eksiltili cümleler, iyi kurul­mak ve yerinde kullanılmak şartıyla, anlatıma güç kazandırır, özlülük sağlar.

Eksiltili Cümle Örnekleri

Eksiltili cümle yüklemi söylenmemiş olan cümledir.

Eksik cümle ya da bitmemiş cümle olarak da bilinir.

* Eksiltili cümleye yüklemi olmayan cümle denmesi doğru değildir. Bu cümlelerde yüklem vardırancak yüklemin söylenmesi gereksiz görüldüğü için yüklem söylenmez.

Günlük konuşma dilinde eksiltili cümle çok sık kullanılır:

- Az önce yanında kim vardı?

- Arda...

Yukarıdaki konuşmada soruya tek sözcükle cevap verilme*si yeterli görülmüştür. Baştaki soruyahemen hemen hiç kimse "Arda vardı." biçiminde cevap vermez. "Arda..." dendiğinde anlaşma sağlanmış olur.

- Yarınki yemeğe kimleri çağıracaksınız?

- Üst kattaki komşuları ve sizi...

Bu diyalogda da cevap cümlesinin sonunda "çağıracağız" yüklemi kullanılmaz. İlk cümlenin yüklemiyle idare edilir sözcük tasarrufu yapılır.

Eksiltili cümle ile ilgili örnekler verelim.

Atasözlerimizde eksiltili cümlenin çok güzel örnekleri vardır:

Aba vakti yaba yaba vakti aba... (al)

Bağ bayırda tarla çayırda... (olmalı)

incir babadan zeytin dededen... (kalmalı)

Bir anaya bir kız bir kafaya bir göz... (yeter)

Azıcık aşım kaygısız başım... (olsun)

Kiminin parası kiminin duası... (makbuldür)

Berberin solumazı tellağın terlemezi kahvecinin söyle*mezi... (iyidir)


Şiirlerde de eksiltili cümle örneği dizeler zaman zaman görülür:

"Her dilde bir şarkı her dudakta bir ıslık... (var)

Ne yoksul ahi ne dul hıçkırığı ne hasta iniltisi..." (olsun)


"Ah bir deniz kıyısında buralardan uzak

Başımızı sokacak bir kovuk;

Çoluk çocuk Yaz kış..." (olsa)


"Günler ya serin ya sıcak... (olacak)

Ne kin ne garez ne hırs ne tamah..." (olacak)

"Ne uzun yol yürümüş hali ne yorgunluk izi..." (var)


* İsim cümlelerinde ekfiilin geniş zamanında üçüncü tekilde*ki "-dır -dir" eki çoğu zaman düşer. Bu ekin düştüğü örnek*ler eksiltili cümle değildir böyle cümlelerde yüklem vardır.

"Kaldırımlar ıstırap çekenlerin annesi

Kaldırımlar içimde yaşamış bir insandır."

Bu iki dizeden birincisine eksiltili cümle denmesi doğru değildir ikinci dize nasıl eksiltili cümle değilse birinci dize de eksiltili cümle değildir. Bu dizenin yüklemi "ıstırap çekenlerin annesi" tamlamasıdır.

Aşağıdaki dizelerde der "-dır -dir" eki düşmüştür; bu dize*ler de eksiltili cümle değildir:

"Boyu ince bir fidan sinesi gül bahçesi."

"Hayal meyal şeylerden(di) ilk aşkımız

İkinizin de ne eş ne arkadaşınız var

Dünyada sakınacak bir kuru başınız var."

"Evet her şey bende gizli bir düğüm."